Boşaltım Sistemi

Boşaltım Sistemi

İnsanda boşaltım sistemini; böbrekler, idrar kanalı (üreter), idrar kesesi (mesane) ve boşaltım kanalı (üretra) oluşturur.

Böbrekler kanın bileşimini, pH dercesini, doku sıvılarındaki su, sodyum, potasyum gibi maddelerin miktarının düzenlenmesinde görev yaparak vücutta homeostasisin sağlanmasında önemli rol alırlar.

Böbrek

İnsanda, karın boşluğunun arka tarafına, bel hizasında ve omurganın iki yanında fasülye tanesi biçiminde, çukur kısımları birbirine dönük bir çift böbrek bulunur. Böbrekler 10-15 cm uzunluğunda 120-200 gr ağırlığındadır. Böbrek, dıştan içe doğru kabuk (korteks) ve öz (medulla) bölgesinden oluşur. Böbreğin tam ortasında idrar borusuna bağlanan huni şeklinde havuzcuk (pelvis) bulunur.

İdrar kanalları ve idrar kesesi böbreğe yardımcı olması bakımından önemlidir. Fakat kanda artık maddeleri seçici olarak süzen esas kısım nefronlardır. Bir böbrekte yaklaşık 1 milyon nefron bulunur.

Nefron; malpigi cismi ile proksimal tüp, henle kulpu, distal tüp ve toplama kanalından oluşmuştur. Malpigi cismi, kılcal kan damarları yumağı (glomerulus) ve bowman kapsülnden meydana gelir. Bowman kapsülü yassı hücrelerden oluşmuş, içi boş bir yarı küre şeklindedir. Bowman kapsülünün boşluğuna, getirici atardamar girer ve kılcal damar boşluğunu oluşturur. Bu kılcal damarlar birleşerek götürücü atardamar olarak Bowman kapsülü boşluğundan ayrılır. Diğer kılcal damarlardan farklı olarak iki atardamar arasında yer alan glomerulus kılcalları, kan basıncına dayanabilmek için çift katlı yassı epitel dokudan yapılmıştır. Götürücü atar damar daha sonra nefron kanalcıgının etrafını kılcal damar olarak sarar ve toplardamar olarak nefron kanalcığından ayrılır.

Nefron kanalcığı, Bowman kapsülünün devamında kıvrımlar yapar. Bu kıvrımlar proksimal tüpü oluşturur. Nefronun Malpighi cismi, proksimal tüpü böbreğin kabuk bölgesinde yer alır. Proksimal tüp öz bölgesine inerek Henle kulpunu oluşturur. Henle kulpu tekrar kabuk bölgesine çıkarak, ikinci kıvrımlı kısım olan distal tüpü oluşturur.Distal tüp, sonunda daha geniş olan idrar toplama kanalına bağlanır. İdrar toplama kanalları böbreğin öz bölgesinde bulunurlar. Bu kanallar tabanı kabuk bölgesine, tepesi havuzcuğa bakan piramit şeklinde aypılar oluşturur. İdrar toplama kanallarının açık uçları piramit tepesinden havuzcuğa (pelvis) açılır. Her böbrek havuzcuğundan birer idrar kanalı (ereter) çıkar. Bu kanallar aşağı doğru inerek karın boşluğunda içi boş, duvarları gerilebilir, kaslardan yapılmış idrar kesesine (mesane) açılır. Bu kanalların idrar kesesine açıldığı yerde, idrarın geri dönmesini önleyen kapakçıklar vardır. Kese, idrarla dolduğunda gerilen duvarların içinde bulunan serbest sinir uçları beyine impulslar göndererek kesenin kasılmasını sağlar. İdrar kesesi, dış idrar kanalı (üretra) ile dışarı bağlanır.

İnsanda boşaltım sistemi ile üreme sistemi arasında yapısal bir birliktelik vardır.

Bu bakımdan bu iki sisteme ürogenital sistem denir. Böbrekler insanlarda su, sodyum, potasyum ve pH dengesini ayarlar. Bu bakımdan böbrekler vücutta kararlı bir iç dengenin (homeostasis) korunmasında etkilidir.

Böbrekler, bel seviyesinde karın boşluğunun arka kısmında iki tane fasülye görünümünde 10-15 cm uzunluğunda 120-200 gr ağırlığında yapılardır. Böbreğin kabuk kısmında yaklaşık 1 milyon nefrondan süzülen üre, toplama kanalları (piramit) ile havuzcuk kısmında birikerek idrar toplama kanallarından idrar kesesine getirilir.

Süzülme

Metabolik yıkım maddeleri ve kandaki diğer maddeler nefronlara girer. Süzülme, glomerulus ile bowman kapsülünün birleştiği yerde meydana gelir. Burada getirici ve götürücü kılcallar arasında bulunan glomerulustaki kan basıncı diğer kılcallara göre, iki kat fazladır.(70 mm-Hg) Kılcallar çift katlı kübik epitelden meydana gelmiştir.

Glomerulus kılcallarında kan basıncı (70 mm-Hg) ve kan hücrelerinin meydana getirdiği osmotik basınç (32 mm-Hg) olmak üzere iki yönlü basınç vardır. Glomerulusu çevreleyen bowman kapsülünde ise içten dışa doğru bir basınç vardır.(14 mm-Hg) Buna göre net basınç (süzme basıncı) 70-(32+14)=24 mm-Hg lik glomerulustan bowman kapsülü yönünde bir süzme basıncıdır.

Kan basıncı ile bowman kapsülüne kan plazmasında bulunan glikoz, amino asit, inorganik maddeler, üre, ürik asit ve su geçişi olur. Bu olaya süzülme denir. Süzülme ile plazma yaklaşık olarak %20 lik kayba uğrar. Buradaki olay tamamen basınçlı süzülme yani fiziksel bir olaydır.

İNSANDA BOŞALTIM SİSTEMİ ÖDEVİ İNDİR